Smary plastyczne w przemyśle spożywczym

Produkcja artykułów spożywczych wymaga zachowania maksymalnego bezpieczeństwa procesów technologicznych za co odpowiadają wszystkie jednostki zaangażowane w produkcję:

• producenci artykułów spożywczych,
• producenci smarów specjalnych do stosowania w przemyśle spożywczym,
• producenci maszyn dla przemysłu spożywczego,
• przetwórcy artykułów spożywczych.

Stosowane w przemyśle spożywczym środki smarowe oprócz wymagań technicznych muszą dodatkowo wykazywać:

• obojętność zapachową, smakową, fizjologiczną,
• odporność na specjalne środki dezynfekcyjne i czyszczące,
• obojętność dla żywności

Identyfikacja wymuszeń eksploatacyjnych:

Czynniki wpływające na dobór smaru plastycznego do łożyska:

Warunki pracy łożyska:

1. Temperatura pracy łożyska 
2. Prędkość 
3. Obciążenie 
4. Środowisko pracy

Charakter pracy łożyska:

1. Ciągła praca łożyska 
2. Cykliczna  

Okres i sposób wymiany smaru:

1. Smarowanie jednokrotne
2. Okresowo     

Analiza wymagań normatywnych:

WŁAŚCIWOŚCI SMARU PLASTYCZNEGO	WSKAŹNIK OCENY WYZNACZANY PARAMETR	Kryterium oceny
FIZYKOCHEMICZNE I REOLOGICZNE	Penetracja	Kryterium oceny konsystencji
	Stabilność mechaniczna: penetracja po ugniataniu	Kryterium oceny odporności struktury smaru na działanie sił ścinających
	Stabilność chemiczna: odporność na utlenianie wydzielanie oleju ze smaru temperatura kroplenia Tk	Kryterium oceny trwałości struktury smaru w podwyższonej temperaturze
SMARNE	Ocena przeciwzużyciowa graniczne obciążenie zużycia Goz/40 [MPa]	Kryterium oceny właściwości przeciwzużyciowych
	Ocena przeciwzatarciowa: graniczne obciążenie zatarcia Poz [N]	Kryterium oceny właściwości przeciewzatarciowych
OCHRONNE I ANTYKOROZYJNE	Ocena przeciwkorozyjna: próba SKF - Emcor	Kryterium oceny właściwości ochronnych
	korozja na płytkach z miedzi	Kryterium oceny agresywności korozyjnej
EKOLOGICZNE	Toksyczność: na podstawie składu chemicznego atest PZH w stosunku do ssaków, ryb oraz mikroorganizmów	Kryterium oceny toksykologicznej
	Podatność na rozkład  biologiczny [%]	Kryterium oceny poziomu biodegradacji

 

Właściwości smarów plastycznych

 

Wymagania normatywne maszyn stosowanych w przemyśle spożywczym :

Normy europejskie, dotyczące bezpieczeństwa w konstrukcjach maszyn dla przemysłu spożywczego, precyzują zagrożenia i przewidują stosowanie bezpiecznych rozwiązań.

Norma europejska  PN-EN 1672 - 2: 1999

Maszyny dla przemysłu spożywczego.  Pojęcia podstawowe i wymagania z zakresu higieny

precyzuje zagrożenia oraz niekorzystne oddziaływania, jakie dla wytwarzanej żywności mogą stwarzać maszyny stosowane w przemyśle spożywczym.

W maszynach stosowanych w przemyśle spożywczym istotne z punktu widzenia stosowania środków smarnych są następujące strefy: strefa spożywcza,  strefa spryskiwania, strefa niespożywcza.

 

Uregulowania prawne:

Za podstawę analizy w zakresie :

• higieny i bezpieczeństwa żywności przyjęto:

Dyrektywa nr 89/397/EEC o urzędowej kontroli środków spożywczych Ustawa z 30 października 2003 r. (Dz. U. Nr 208 poz. 2020) o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia  wprowadziły system analizy zagrożeń i ryzyka bezpieczeństwa zdrowotnego żywności

• wymagań ochrony środowiska przyjęto Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 roku w sprawie karty charakterystyki (Dz.U.02.140.1171 ze zmianami w Dz.U.05.2.8). Polskie rozporządzenie w całości wdraża tekst dyrektywy 2001/58/EC
• zakres badań wymaganych podczas sporządzania kart charakterystyk regulują przepisy zawarte w Rozporządzeniu Ministerstwa Zdrowia z dnia 28 lipca 2003 r. w sprawie metod przeprowadzania badań właściwości fizykochemicznych, toksyczności i ekotoksyczności substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 232, poz. 2343).
• bezpieczeństwa maszyn i produkcji żywności

Dyrektywa 89/109/EEC dotycząca przepisów prawnych w sprawie materiałów i przedmiotów przeznaczonych do kontaktu z artykułami żywnościowymi

Dyrektywa 93/43/EEC – dotycząca higieny produktów spożywczych

Dyrektywa 89/392/EEC – Dyrektywa maszynowa i jej zmiany 91/368/EEC, 93/44/EEC, 93/68/EEC

 

SMARY PLASTYCZNE do stosowania w maszynach i urządzeniach przemysłu spożywczego

Do najważniejszych testów potwierdzających cechy ekologiczne smaru plastycznego zaliczono badania oceniające stopień toksyczności na podstawie składu chemicznego oraz w stosunku do ssaków, ryb i mikroorganizmów oraz podatność na rozkład biologiczny wyznaczony według normy CEC-L-33-A-94

Uzupełnienie tych badań stanowią testy dermatologiczne prowadzone w warunkach klinicznych na podstawie których oceniono oddziaływanie uczulające smarów plastycznych na skórę człowieka.

Wymienione badania testowe przyjęto jako metody weryfikujące możliwość bezpiecznego użytkowania opracowanych smarów plastycznych w warunkach rzeczywistych w przemyśle spożywczym

W aspekcie ochrony środowiska naturalnego istotne znaczenie ma ocena toksykologiczna oraz wyznaczenie poziomu biodegradacji smarów plastycznych

 

Ocena w zakresie właściwości ekologicznych smarów plastycznych

            Zakres badań

• Toksyczność na podstawie składu chemicznego - atest PZH
• Toksyczność ostrą i chroniczną na podstawie testów:
• Test przeżywalności organizmów  wodnych – z rybami Lebistes reticulatus
• Test przeżywalności z młodocianymi formami bezkręgowców wodnych typu Toxkit
• Test enzymatyczny z bakteriami luminescencyjnymi Vibrio fisheri
• Działanie uczulające na podstawie klinicznych testów dermatologicznych
• Ocena potencjalnej toksyczności i mutageniczności w stosunku do mikroorganizmów  glebowych
• Biodegradację - podatności na rozkład biologiczny

 

Ocena na podstawie składu chemicznego - Atest PZH

Państwowy Zakład Higieny wydaje ŚWIADECTWO JAKOŚCI ZDROWOTNEJ:

 SMAR MINERALNY                      PB                   PZH nr HŻ 15830/96

 SMAR SYNTETYCZNY                 SET                 PZH nr HŻ 14632/00

 SMAR ROŚLINNY                         SR-1                PZH nr HŻ 14632/00/A

                                                        RAST              PZH nr HŻ/D/1545/2007

 SMAR NIEORGANICZNY           AKS-MIN           PZH nr HŻ/D/2406/2007

                                                          AKSIL            PZH nr HŻ/D/1169/2007

 

Ocena  smarów  plastycznych  w  aspekcie  wymagań ekologicznych                                                                                                                

Informacje toksykologiczne i ekologiczne stosowanych środków powinny być dostępne w Karcie Charakterystyki Produktu – spełniające wymogi dyrektywy 2001/58/EC, która definiuje wymagania względem  przygotowania tych kart. Wymagania dotyczące oceny smarów plastycznych dla przyznawania oznakowania ekologicznego – precyzuje Dyrektywa 2005/360/WE, która zawiera kryteria ekologiczne.

Karta charakterystyki zawiera następujące informacje:

• identyfikację substancji/preparatu oraz identyfikację producenta, importera lub dystrybutora;
• skład i informację o składnikach;
• identyfikację zagrożeń;
• pierwszą pomoc;
• postępowanie w przypadku pożaru;
• postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska;
• postępowanie z substancją/preparatem i jej/jego magazynowanie;
• kontrolę narażenia i środki ochrony indywidualnej;
• właściwości fizykochemiczne;
• stabilność i reaktywność;
• informacje toksykologiczne;
• informacje ekologiczne;
• postępowanie z odpadami;
• informacje o transporcie;
• informacje dotyczące przepisów prawnych;
• inne informacje.

 

Ocena ekotoksyczności:

OCENA TOKSYKOLOGICZNA
Testy   przeżywalności i enzymatyczne
Rodzaj	Zasada	Wynik testu
testu	oznaczenia
W stosunku do mikroorganizmów	test   Lumistox-Microtox z bakteriami luminescencyjnymi Vibro fisheri	LC(EC50) - [mg/l] Ocena toksyczności według kryterium US EPA LC(EC50 ) £ 1  LC(EC50 ) > 1-100 LC(EC50 ) > 100	Stężenie powodujące powstawanie zmian w organizmach testowych silnie toksyczny umiarkowanie toksyczny słabo toksyczny
W stosunku do bezkręgowców	test Toxikit z bezkręgowcami Thamnocephalus platyurus	LC50/24h [mg/l]	Stężenie powodujące śmiertelność 50% badanej populacji w odniesieniu do czasu trwania testu
W stosunku do ryb	test z rybami Lebistes reticulatus	LC50 /96h  [mg/l]	Stężenie powodujące śmiertelność 50% badanej populacji w odniesieniu do czasu trwania testu

 

 

Testy mikrobiologiczne

Testy mikrobiologiczne
Test Ames’a	Test z bakteriami Salmonella typhimurium i Escherichia coli	Wzrost kolonii rewertantów	Ocena potencjalnej mutageniczności
Test in vitro	Test ze szczepami: bakterii Azotobacter, Bacillus, Arthobacter, Rhizobotium, Pseudomonas, promieniowców Streptomyces grzybów Alternaria, Fusarium, Penicillium, Aspergillus, Trichoderma, Cladosporium	Wzrost liczebności mikroorganizmów glebowych	Ocena potencjalnej toksyczności na podstawie strefy zahamowania wzrostu wyizolowanych szczepów bakterii, promieniowców i grzybów

Wyniki:

Test Ames’a - badane smary plastyczne nie są mutagenne i również nie zawierają komponentów o mutagennym działaniu.

Test in vitro - smar roślinny stanowi źródło pierwiastków biogennych dla mikroorganizmów, a tym samym nie stanowi istotnego zagrożenia dla ekosystemu glebowego. W warunkach metody smary mineralny i syntetyczny nie stanowią źródła pierwiastków biogennych dla mikroorganizmów.

 

Ocena stopnia biodegradacji wg testu CEC-L-33-A-94 

Biodegradacja polega na biochemicznym rozkładzie związków organicznych przez mikroorganizmy w warunkach tlenowych i beztlenowych do końcowych produktów mineralizacji mniej lub bardziej toksycznych dla biocenoz wodnych

Kryteria oceny:

• < 20%        nie ulegający biodegradacji
• 20 - 70%    potencjalnie biodegradowalny
• > 70%        szybko biodegradowalny

 

Ocena podatności na rozkład biologiczny

Rodzaj smaru plastycznego	Podatność na rozkład biologiczny [%]	Kategoria podatności na rozkład biologiczny według trójstopniowej skali
Mineralny smar plastyczny SMAR PB	40	potencjalnie biodegradowalny
Roślinne  smary  plastyczne SMAR RAST	92	szybko biodegradowalne
Smar  plastyczny SMAR  AKSIL	71	szybko biodegradowalny

Badania toksyczności i biodegradacji są podstawą klasyfikacji związków stanowiących zagrożenie dla środowiska wodnego.

 

PODSUMOWANIE:

Ocena właściwości użytkowych smarów plastycznych stanowi źródło informacji w zakresie przydatności eksploatacyjnej i jest czynnikiem determinującym racjonalność ich wykorzystania w technice smarowniczej.

Natomiast wyznaczenie charakterystyk ekologicznych kwalifikuje smar plastyczny jako środek do zastosowań w przemyśle produkującym żywność, co umożliwia spełnienie wymagań w zakresie bezpieczeństwa i higieny produkcji co skutkuje zmniejszeniem ryzyka skażenia produkowanej żywności.

Z analizy wymagań dotyczących produkcji i higieny żywności wynika, że smarowanie maszyn w przemyśle spożywczym przy istniejącym ryzyku zanieczyszczenia żywności środkami smarowymi, wymusza stosowanie tylko i wyłącznie atestowanych środków smarowych.

 

W przypadku zapytań dotyczących doboru odpowiednich produktów dla przemysłowych zakładów  spożywczych prosimy o kontakt z Działem Technicznym tel. +48 81 820 07 88 lub e-mail: biuro@gorner.pl

Działamy na terenie województw: dolnośląskie, mazowieckie, lubuskie, śląskie, opole, małopolskie, kujawsko-pomorskie, podlaskie, pomorskie, podkarpackie, łódzkie, warmińsko-mazurskie, świętokrzyskie, lubelskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie.